“Het zijn beelden die op iedereen grote indruk maken en waarvan velen zullen denken dat het geen ongeluk is.” Dat waren de woorden van advocaat Henk Voors in de rechtbank na het vertonen van camerabeelden van het drama op de Loswal in Kampen.
Op donderdag 13 oktober 2022 raakte Saba M. (39) er te water met haar baby Wafa (1) en haar jongste dochter Sabika (3). De baby overleeft de val in de IJssel niet. Saba M. werd aangehouden en verblijft inmiddels al 393 dagen achter de tralies. Donderdag stond ze terecht voor moord en poging tot moord.
De camerabeelden
Een beveiligingscamera van de watersportvereniging legt vast dat Saba M. op de onheilsdag om 16.03 uur vanaf de Loswalweg samen met haar kinderen de Loswal op fietst. Het is een regenachtige grijze dag. Baby Wafa zit in een draagzak bij haar moeder op de buik. Haar oudste dochter, zoon en jongste dochter staan nog bij het hek als moeder Saba een zak met brood leegt in de IJssel. Al snel verschijnen meeuwen in beeld die hun buik vullen. Zes minuten later hurkt Saba en met een lange sjaal knoopt ze Sabika vast om haar middel.
De twee oudste kinderen staan dan met hun rug naar de IJssel tussen hun moeder en de rivier in. De dochter beweegt telkens haar beide handen naar haar gezicht. Omstreeks 16.17 uur staat Saba M. op en loopt langs de walkant een stuk weg van het hekwerk bij de watersportvereniging. De twee oudste kinderen lopen met hun ruggen naar de IJssel met haar mee. Ze maken met hun armen bewegingen richting Saba M.
De moeder, met de twee jongste kinderen vastgemaakt op haar lichaam, gaat op de grond zitten. Dan staat ze op en lijkt richting de IJssel te willen lopen, de twee tieners schuiven mee en blijven voor haar staan. Opnieuw gaat de vrouw zitten terwijl de kinderen tussen haar en de rivier blijven staan. Om 16.19 uur staat ze weer op en de beide oudste kinderen vormen een soort muurtje voor haar neus.
Saba M. loopt dan richting het hek van de watersportvereniging terwijl haar oudste kroos mee schuifelt met hun ruggen naar de rivier gekeerd. De twee oudste kinderen lijken haar aan de kleding vast te houden. Saba M. versnelt haar pas, maakt een draai en verdwijnt met haar handen in de lucht uit beeld.
Saba M.
De 39-jarige vrouw uit Kampen vertelt in de rechtbank dat die donderdag een normale dag was. Ze voelde zich goed en was uitgerust. De oudste kinderen waren naar school en de alleenstaande moeder zorgde voor haar peuter en baby. In de middag kwamen de oudste twee thuis. Haar oudste dochter was die dag haar brood vergeten en een vriendin op school had haar lunch met haar gedeeld.
Saba besloot om met haar kinderen naar de stad te gaan om een cadeautje te kopen voor het gulle schoolvriendinnetje. Ze sneed wat brood om onderweg de vogels en vissen te voeren en deed het in een plastic zak. Ze haalde baby Wafa uit bed en deed haar in een draagzak voor haar borst. “Wafa was een heel rustig kindje,” vertelt Saba huilend aan de rechters. De baby sliep nog half in de draagzak toen ze met haar kinderen van huis ging.
Ze vertelt dat Sabika vogels leuk vond en ze de enthousiaste peuter daarom om haar middel bond. “Zodat ze niet weg kon lopen,” verklaart Saba M. in de rechtbank. Sabika wilde met haar handjes de rondvliegende meeuwen grijpen. De twee oudste kinderen staan daarom voor haar en proberen Sabika te laten stoppen met de graaiende bewegingen. Dat haar oudste dochter telkens haar handen naar haar gezicht beweegt is volgens M. geen huilen. “Ze draagt een hoofddoek onder haar capuchon en ik denkt dat ze die goed doet,” aldus Saba M.
Ze legt de rechters uit dat ze lijdt aan lage bloeddruk. Nadat ze was gaan zitten had ze door het gewicht van de twee kinderen om haar middel last van slapende benen. Toen ze op was gestaan zag ze zwart voor haar ogen, ze had geen gevoel meer in haar benen en belandde in de IJssel.
Huilend vertelt ze dat iemand bij haar in het water kwam en ze hem toeriep om haar kinderen te redden. Via een ladder kwam ze even later op het droge en wilde haar kinderen zien. Die kreeg ze niet te zien. Ze werd opgevangen, op een stoel gezet en kreeg een kop thee. Daar kreeg ze te horen dat haar jongste kindje moeite had met ademhalen.
De politie
Omstreeks 16.30 uur ontvangen agenten een melding over een vrouw die met haar kinderen in de IJssel zou liggen. Bij aankomst zien de agenten dat een vrouw bezig is een baby te reanimeren. Het valt de agenten op dat de baby geen luier draagt. De lippen en de beentjes van het ukkie zijn blauw. De ambulancedienst en een traumateam dat per helikopter werd ingevlogen nemen de reanimatie over. Na 50 minuten wordt de baby al reanimerend overgebracht naar het Isala ziekenhuis in Zwolle.
Saba M. is versuft en verdwaasd. De agenten noteren dat de vrouw apathisch voor zich uitkijkt en kokhalst. De oudste dochter vertelt dat haar moeder vissen voerde, uitgleed en in de IJssel viel. Het wordt de agenten dan duidelijk dat Saba. M in scheiding ligt. De vrouw is uitgehuwelijkt aan een 20 jaar oudere man. De twee oudste kinderen willen absoluut niet dat hun vader wordt gebeld. Ze hebben geen goed contact met hem en willen hem niet zien. Als de agenten de camerabeelden bekijken wordt Saba M. aangehouden.
De getuigen
Een pakketbezorger ziet vanuit zijn busje Saba M. op de grond zitten. “Ik vond het zielig dat ze daar in de regen zat met de kinderen,” verklaart hij bij de recherche. De man heeft niet gezien dat Saba in het water terechtkwam.
Een vrouw zag op de druilige middag Saba M. met haar kinderen de Loswal op fietsen. “Ik vond het vreemd en gevaarlijk,” verklaart de vrouw bij de politie. “Ik heb niets gezegd, maar het is geen plek om met kinderen te zitten. Ik wilde ze zeggen daar weg te gaan.” Als Saba M. en de twee jonge kinderen weer op het droge zijn, hoort een getuige de oudste dochter zeggen: “Mijn moeder wil zelfmoord en heeft veel problemen.”
De medici
Na het overlijden van de baby doet een patholoog onderzoek. Hij vertrouwt zijn bevindingen toe aan het papier. De arts ontdekt geen tekenen van verdrinking en kan geen doodsoorzaak vaststellen. De medicus houdt het op basis van de voorgeschiedenis op ‘suggestie van verdrinking’. In het strafdossier ontbreken de verslagen van de ambulancedienst en artsen van het Isala ziekenhuis. De peuter die de val in de IJssel overleefde was onderkoeld en had een blauw oog en een bloedneus.
De vader
De vader verbleef afgelopen zomer in Pakistan en kwam onlangs weer terug in Nederland. Ruth Jager, zijn advocaat, vertelt dat hij voor aanvang van de zitting voor het eerst de camerabeelden heeft gezien. Als benadeelde partij eist hij al maandenlang een schadevergoeding van 20.000 euro van Saba M. “Hij was tot vanmorgen overtuigd van de onschuld van zijn vrouw,” zegt Jager.
“Na het zien van de beelden is er bij hem het besef dat het geen ongeluk was,” vervolgt Jager. “Hij vindt dat zijn vrouw dringend zorg nodig heeft en wil dat ze weer gezond wordt.” De advocate vraagt de rechters om een streep te zetten door de schadeclaim. De vader wil het smartengeld niet meer en de scheiding is ook van de baan. Saba M. blijft zijn vrouw. De vader weet zeker dat er geen sprake kan zijn van een zelfmoordpoging. Het is volgens hem een zonde en het mag niet van hun geloof.
De psychiater
Na de lunchpauze beëdigt de voorzitter van de meervoudige strafkamer de psychiater van het Pieter Baan Centrum (PBC). De psychiater vertelt dat Saba M. lastig te beoordelen was tijdens haar opname. Ze vertoonde een wisselend beeld. Soms was ze vriendelijk en behulpzaam en dat kon snel omslaan in dwingend of agressief gedrag. In de observatiekliniek sprak Saba niet over baby Wafa, wel over haar drie andere kinderen. Ook werd duidelijk dat haar jongste kind ongewenst was. In 2020 meldde Saba M zich bij een huisarts en vroeg tevergeefs om een abortus.
Volgens de psychiater staat vast dat Saba M. kampt met een ernstige psychiatrische stoornis. De deskundigen in het PBC kunnen er niet helemaal de vinger op leggen. Ze denken aan een psychose voortkomend uit een depressie of mogelijk schizofrenie. De psychiater stelt dat Saba M. verminderd toerekeningsvatbaar is en misschien wel volledig ontoerekeningsvatbaar.
De ervaring leert de deskundige dat herhaling van kindermoord zelden voorkomt. Ze steekt haar handen er niet voor in het vuur en beschouwt Saba M. als een ernstig zieke vrouw met agressieve trekjes. Omdat de Kampense zou hebben geprobeerd om te ontsnappen uit het huis van bewaring, adviseert ze de rechtbank om tbs met dwangverpleging op te leggen bij een veroordeling.
Het openbaar ministerie
“Het recht op leven is het meest fundamentele recht dat een mens heeft, hoe klein je ook bent,” zegt de officier van justitie. “Dit recht is Wafa ontnomen. Het kleine meisje had geen kans toen ze in de draagzak vast tegen haar moeder in de koude IJssel terechtkwam.” Voor het OM spreken de camerabeelden boekdelen. Volgens de officier is Saba van meet af aan van plan om de rivier in te springen met haar jongste kinderen.
“De oudste kinderen vormen een barrière tussen haar en de rivier en proberen haar telkens tegen te houden en terug te duwen. Op het laatste moment versnelt Saba M. haar pas en draait om zich los te rukken van de tieners en verdwijnt de IJssel in. Dat Saba M. en Sabika nog leven is uitsluitend te danken aan het heldhaftige ingrijpen van omstanders,” aldus de officier.
Het OM meent dat er sprake is van moord en een poging tot moord: “Ze heeft meer dan 11 minuten de tijd gehad om na te denken over haar handelen, dit terwijl haar oudste kinderen haar actief proberen tegen te houden.” Het hoeft volgens haar geen betoog dat Saba M. vooraf de gevolgen van haar actie kon overzien. Saba M. kon niet goed zwemmen en de kademuur op de Loswal is meters hoog. “Zelfs een goed getrainde zwemmer heeft daar geen kans om zelfstandig uit het water te komen,” aldus de magistraat.
Dat Saba M. zou zijn uitgegleden zoals ze aanvankelijk verklaarde, sluit justitie uit. “De politie is later op een regenachtige dag teruggegaan naar de plek,” zegt de officier. “De natte stenen waren niet glad en juist stroever omdat er gras en planten tussen groeiden.”
De officier heeft het te doen met de kinderen die het nog kunnen navertellen: “Twee stonden, elkaar omhelzend, op de kade toe te kijken hoe hun zusje werd gereanimeerd.” De officier spreekt de hoop uit dat de kinderen de juiste hulp krijgen en het met hen goedkomt. Ze beschouwt Saba als verminderd ontoerekeningsvatbaar, onvoorspelbaar en potentieel gevaarlijk. Het OM eist een gevangenisstraf van 7 jaar en tbs met dwangverpleging.
De advocaat
Henk Voors, de advocaat van Saba M., noemt wat er gebeurd is op de Loswal een verschrikkelijk drama. Hij wijst iedereen erop dat de vertoonde camerabeelden eendimensionaal zijn. “Zeker zonder geluid ontbreekt iedere context,” aldus Voors. “En we weten niet wat er die dag eerder is gebeurd.” Voors ziet op de beelden dat de kinderen met hun moeder meeschuiven op de kade. “Er is geen ruzie en dat de oudste kinderen willen voorkomen dat ze in het water springt is een interpretatie.” De raadsman ziet in de beelden nergens dat Saba M. daadwerkelijk aanstalten maakte om in de rivier te springen.
Voors betwist de conclusie van de politie over het gras dat tussen de stenen groeit. Hij is ervan overtuigd dat het natte gras juist zorgt dat de kade gladder wordt. Ook benadrukt hij dat de bestrating oneffen is. De advocaat sluit zich er wel bij aan dat de Loswal geen voor de hand liggende plek is om eendjes te voeren. Hij vertelt dat het voor Saba M. niet de eerste keer was dat ze het daar wel deed met haar kinderen.
Het is volgens hem niet uit te sluiten dat het gaat om een ongeluk. Saba M. zat op de grond met twee kinderen om haar middel. Een gewicht van zo’n 28 kilo dat de tengere vrouw meetorste. Waar het OM haar versneld naar de waterkant lopen ziet, sluit hij niet uit dat het struikelend lopen kan zijn. Voors stelt dat er ’te veel ruis op de lijn zit’ om te kunnen concluderen dat Saba M. opzettelijk in het water sprong.
De advocaat last een korte pauze in tijdens zijn betoog en vervolgt: “Het is als advocaat mijn dure plicht u het volgende voor te houden.” De advocaat verwijst naar het lange verhoor door de voorzitter van de meervoudige kamer eerder in de ochtend. De rechter wilde uitvoerig weten of de baby nog bewoog en geluid maakte voor Saba M. naar de Loswal fietste met haar kinderen.
Voors heeft ook de beelden bekeken van de verhoren van de oudste kinderen door de recherche op het politiebureau. De rechercheurs vragen de kinderen uitgebreid of ze nog enig teken van leven hebben gezien van hun jongste zusje, voor hun moeder in de IJssel verdween. De patholoog zag geen verdrinkingstekenen en de verslagen van de ambulancedienst en het ziekenhuis ontbreken. “Leefde Wafa nog wel toen ze in het water terechtkwam?” vraagt de raadsman zich af.
De advocaat concludeert dat de psychiater van het Pieter Baan Centrum eigenlijk erop hint dat zijn cliënt volledig ontoerekeningsvatbaar is maar het niet voldoende kan onderbouwen. “Psychologie en psychiatrie zijn geen exacte wetenschappen.” Het verbaast hem dat de ontsnappingspoging uit het huis van bewaring is meegenomen en er dan tot de slotsom wordt gekomen dat tbs met dwangverpleging de enige optie is. “Die ontsnappingspoging wil ik nuanceren,” zegt Voors tegen de rechters. “In de PI Nieuwersluis is mijn cliënt twee sluisdeuren verder gelopen dan eigenlijk mocht. Meer dan dat was die uitbraakpoging niet.”
Voors vindt de eis van het OM te zwaar. Als het tot een veroordeling komt, meent de advocaat dat tbs met dwangverpleging volstaat: “Die celstraf als vergelding kan mijn rug op, het gaat erom dat ze zo snel mogelijk hulp krijgt en kan genezen.”
De rechtbank doet uitspraak over twee weken.
